TOPLUM KÖKENLİ PNÖMONİ (ZATÜRRE)

Toplum kökenli pnömoni (bundan sonra sadece pnömoni olarak bahsedilecektir), daha önce sağlıklı olan ve son iki hafta öncesine dek hastanede yatmamış olan bir kişide günlük yaşam sırasında ortaya çıkan pnömonidir. Pnömoninin sıklığı tam olarak bilinmese de yapılan araştırmalara göre pnömoni tüm dünyada, hatta gelişmiş ülkelerde bile, ölüm ve sakat kalmanın sık görülen nedenleri arasında yer almaktadır. En sık beş yaşından küçük  çocuklarda görülmektedir. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde küçük çocukların beşte birinin ölümünden- ki bu da yılda yaklaşık iki milyon çocuk ölümü demektir- pnömoni sorumlu bulunmaktadır.

Neden olan mikroorganizmalar:

Çocuklarda pnömoninin etkenini belirlemek erişkinlere göre daha güçtür, çünkü çocuklardan alt solunum yolu salgısı örneği almak daha zordur ve girişimsel tanısal yöntemlere nadiren başvurulabilmektedir. Ayrıca, erişkinlerde olduğu gibi, üst solunum yollarının normal florasına ait mikroorganizmalar aynı zamanda pnömoni de yapabilen mikroorganizmalar olduğu için üst solunum yolu salgıları tanı için çok kullanışlı olamayabilmektedirler.

Genelde virüsler tek ajan olarak veya bakterilerle birlikte sorumlu olmaktadırlar. Virüslerden da en sık olarak rinovirüs, respiratuar sinsisyal virüs, influenza virüsü, parainfluenza virüsler, adenovirüs ve insan metapnömovirüsü pnömoni yapar. Özellikle ilk iki yaşta virüs kaynaklı pnömoni sıklığı %80 gibi oldukça yüksek düzeylerde saptanmıştır. Virüslerin önemi yaşla beraber azalsa da beş yaşından büyük çocuklarda da pnömoninin üçte birinden virüsler sorumludur.

Vakaların yaklaşık %30-40’ından da bir bakteri yalnız başına veya virüsler ile birlikte sorumludur.

Beş yaşından küçük çocuklarda pnömoniye en sık neden olan bakteri Streptococcus pneumoniae’dır. Bebeklik döneminde aşının yaygın olarak kullanılmaya başlanmasından sonra Haemophilus inluenzae tip B pnömoni etkeni olarak önemini yitirmeye başlamıştır. Staphylococcus aureus ve A ve B grubu streptokoklar çocukluk çağı bakteriyel pnömoni etkenleri olarak daha az sıklıkta saptanmış olsalar da S. aureus abse ve plevral efüzyon gibi,  A grubu streptokoklar da ampiyem gibi komplikasyonlara neden olmaları açısından önem taşımaktadırlar.

Beş yaşından büyük çocuklarda pnömoni etkeni olarak S. pneumoniae hala sık görülen pnömoni etkeni bakteri olma özelliğini korumakla birlikte atipik mikroorganizmaların görülme sıklığı da artış gösterir.  Bazı bölgelerde Mycoplasma pneumoniae ve Chlamidophila pneumoniae birlikte vakaların %50’sinden fazlasında sorumlu olarak rol alırlarken, M. pneumoniae en sık sorumlu patojen olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tüm çocukluk çağı pnömonilerinin %20-40 kadarında viral ve bakteriyel koenfeksiyonlar görülmektedir. Hangi mikroorganizmanın enfeksiyonu başlatan hangisinin de sekonder olarak eklenen olduğunu net olarak belirlemek güçtür.

Yaşlara göre bakteriyel pnömoni etkenleri

Mikroorganizma	0-1 ay	1-3 ay	3 ay- 5 yaş	5 – 18 yaş
Streptococcus pneumoniae	+	+++	++++	+++
Haemophilus influenzae	+	+	+	±
Streptococcus pyogenes		+	+	+
Staphylococcus aureus	++	++	+	+
Streptococcus agalactiae	+++	+
Escherichia coli	++	+
Mycoplasma pneumoniae		+	++	++++
Chlamydiophyla pneumoniae			+	++
Chlamydia trachomatis	+	++
Bordetella pertussis	±	++	+	+

++++: Çok sık, +++: Sık, ++: göreceli nadir, +:

Kimlerde pnömoniden şüphelenelim?

Öksürük, ateş, hızlı ve zorlu nefes alıp verme, göğüs ağrısı ve/veya karın ağrısı olan çocuklar pnömoni açısından mutlaka muayene edilmelidirler.

Tedavi:

Öncelikle hangi hastanın ayaktan hangi hastanın hastaneye yatırılarak tedavi edileceğine karar vermek gerekir.

Pnömoni tedavisi için hastaneye yatırılması gereken durumlar

Solunum sıkıntısı bulguları	Takipne Oda havasında SpO2 ≤ %92 Siyanoz Retraksiyonlar (Çekilme) İnleme Burun kanadı solunumu
Kapiller dönüş zamanı >2 sn
Dehidratasyon
Kusma/Beslenememe
Eşlik eden durumlar	Konjenital kalp hastalıkları Prematürenin kronik akciğer hastalığı Kistik fibrozis Bronşektazi İmmun yetmezlik
Etiyolojik ajana göre	Metisilin dirençli S. aureus Bakteriyel/viral koenfeksiyon olması
Ailenin veya sosyal koşulların uygunsuzluğu Bebeğin yaşının 3 aydan küçük olması

 

Antibiyotik başlama kararı genellikle klinik bulgulara göre verilir. Çocukluk çağı pnömonisinde antibiyotik tedavisi hastanın yaşına, bölgesel epidemiyolojiye, klinik bulguların şiddetine, aşılanma durumuna, antimikrobiyal direnç oranlarına, laboratuvar testlerinin sonuçlarına ve radyolojik bulgulara göre başlanır.

En uygun tedavi süresi hafif ve orta şiddetteki pnömonilerde 7-10 gün, ağır ve komplike pnömonilerde 14 gün veya gerekirse daha uzun süreli olmalıdır.

Korunma:

Pnömoniden korunmada ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme önemlidir. Diğer korunma önlemleri içinde sağlıklı beslenme, vitamin ve mineral desteği, düzenli el yıkama, kapalı ortamlarda sigara içiminin engellenmesi ve rutin aşı programına uygun aşılamanın yapılması; bunlara ek olarak riskli olgulara yıllık grip (influenza) aşısı yapılması ve 23 valanlı pnömokok aşısının yapılması önerilmektedir.